نویسنده : مهندس محمدرضا صبوری
عضو هیئت مدیره گروه بازرگانی بهنگام
انواع سنگ ساختمانی
از قدیمی ترین مصالحی که انسان در ساخت ابنیه و به خصوص خانه سازی مورد استفاده قرار داده انواع سنگ ساختمانی از نوع طبیعی است. امروز علاوه بر کاربرد فراوان آن در راه سازی، پل سازی، دیوارسازی و تولید شن و ماسه شکسته، در خانه سازی نیز به طور گسترده و وسیع مورد استفاده قرار می گیرد.
آثار تاریخی تخت جمشید نشان می دهد که کاربرد سنگ در معماری ایران از قدیم رواج داشته است. در حال حاضر نیز سنگ یکی از بهترین مصالح برای نما، کف و پله های ساختمان های مسکونی و عمومی است. امروزه معماران، سنگ را به طور وسیع در ساختمان هایی نظیر سالن های اجتماعات، هتل ها، بیمارستان ها، ساختمان های اداری، ترمینال های مسافربری، فرودگاه ها و موزه ها به کار می برند.
سنگ های مورد استفاده در کارهای ساختمانی دارای انواع گوناگون و متنوعی هستند. برای تقسیم بندی آنها می توان مشخصات مختلفی را مدنظر قرار داد. مثلاً از نظر مبدأ زمین شناسی؛ از نظر ترکیب و شکل کانی؛ از نظر نوع مصرف و کارایی، از نظر ماشین آلات فرآوری آنها و از نگاه کارخانه های فرآوری کننده. با در نظر گرفتن هر یک از این موارد انواع سنگ ساختمانی نیز طبقه بندی های مختلفی پیدا می کند. اکنون به بررسی اجمالی این طبقه بندیها می پردازیم. در نهایت این تقسیم بندی را بر حسب محصول کارخانجات فرآوری سنگ بیشتر بررسی می کنیم. یعنی بر اساس آنچه در بازار مصالح ساختمانی بیشتر مرتبط با ساختمان ها و به صورت پلاک و ابزار است.
آثار تاریخی تخت جمشید نشان می دهد که کاربرد سنگ در معماری ایران از قدیم رواج داشته است. در حال حاضر نیز سنگ یکی از بهترین مصالح برای نما، کف و پله های ساختمان های مسکونی و عمومی است. امروزه معماران، سنگ را به طور وسیع در ساختمان هایی نظیر سالن های اجتماعات، هتل ها، بیمارستان ها، ساختمان های اداری، ترمینال های مسافربری، فرودگاه ها و موزه ها به کار می برند.
سنگ های مورد استفاده در کارهای ساختمانی دارای انواع گوناگون و متنوعی هستند. برای تقسیم بندی آنها می توان مشخصات مختلفی را مدنظر قرار داد. مثلاً از نظر مبدأ زمین شناسی؛ از نظر ترکیب و شکل کانی؛ از نظر نوع مصرف و کارایی، از نظر ماشین آلات فرآوری آنها و از نگاه کارخانه های فرآوری کننده. با در نظر گرفتن هر یک از این موارد انواع سنگ ساختمانی نیز طبقه بندی های مختلفی پیدا می کند. اکنون به بررسی اجمالی این طبقه بندیها می پردازیم. در نهایت این تقسیم بندی را بر حسب محصول کارخانجات فرآوری سنگ بیشتر بررسی می کنیم. یعنی بر اساس آنچه در بازار مصالح ساختمانی بیشتر مرتبط با ساختمان ها و به صورت پلاک و ابزار است.
تقسیم بندی بر اساس مبدا زمین شناسی
پیش از صحبت بیشتر درباره انواع سنگ ساختمانی درباره انواع سنگ از دید زمین شناسی صبت می کنیم . سنگ ها از نظر مبدأ زمین شناسی به سنگ آذرین ، سنگ رسوبی سنگ دگرگونی تقسیم بندی می شوند.
نتایج مطالعاتیِ ترکیب سنگ شناسی در سطح زمین، نشان می دهد که حدود هفتادوپنج درصد از سطح قاره ها را سنگهای رسوبی و سنگهای دگرگونی ناشی از آنها تشکیل می دهد. همچنین حدود بیست وپنج درصد آن متشکل از سنگهای آذرین و سنگهای دگرگونی ناشی از آنها است.
نتایج مطالعاتیِ ترکیب سنگ شناسی در سطح زمین، نشان می دهد که حدود هفتادوپنج درصد از سطح قاره ها را سنگهای رسوبی و سنگهای دگرگونی ناشی از آنها تشکیل می دهد. همچنین حدود بیست وپنج درصد آن متشکل از سنگهای آذرین و سنگهای دگرگونی ناشی از آنها است.
- سنگ آذرین : سنگ هایی هستند که از سرد شدن و انجماد مواد مذاب داخل زمین (ماگما)، در زیر زمین (آذرین درونی) یا سطح زمین(آذرین خارجی) به وجود آمده اند. مقاومت سنگهای آذرین در همه جهات یکسان است؛ اسید کلریدریک برآنها بی اثر است و این سنگها سختی بالایی دارند به طوری که روی شیشه خط می اندازند.گرانیت ، سینیت و گابرو از انواع سنگهای آذرین هستند.
- سنگ رسوبی: این سنگها از ته نشین شدن مواد محلول یا شناور در آب دریاها، رودخانه ها، یخچالها و هوا ، در محیطهای گازی، مایع و جامد به وجود آمده اند که رفته رفته طی مراحلی به سنگ رسوبی تبدیل شده اند. اکثر آنها از دو جزء آواری (مثل قلوه سنگ، شن، ماسه و دانه های رسی) و یک جزء شیمیایی مثل کلسیت یا ژیپس تشکیل شده اند.این جزء شیمیایی باعث چسبیدن ذرات آواری به یکدیگر می شود. این سنگها در امتداد عمود بر بسترشان بیشترین مقاومت را دارند اما در جهت رگه های تشکیل شده، ضعیف هستند. از مهمترین سنگهای رسوبی می توان به کنگلومرا، ماسه سنگها، سنگهای رسی، تراورتن ها و بعضی مرمریت ها نام برد.
- سنگ دگرگونی: چنانچه در اثر عواملی مثل دما و فشار، سنگها دچار تغییرات در شکل و ساخت و ترکیب کانی سنگ و یا باعث تبلور مجدد شوند سنگ دگرگونی تشکیل می شود. می توان از سنگهای چینی، مرمرها وبعضی از مرمریت ها به عنوان مهمترین سنگهای دگرگونی که در کارهای ساختمانی مورد استفاده قرار می گیرند نام برد.
کلاً چنانچه سنگها را از این زاویه نگاه کنیم به دو دسته سخت و نرم تقسیم می شوند.
الف) سنگ سخت : همانطور که از اسم آنها پیداست این سنگها به این راحتی برش و ساب نمی خورند و به سادگی براق نمی شوند. به همین دلیل باید در فرآوری آنها از ماشین آلات و دستگاههایی مخصوص استفاده شود. این دستگاهها از دورِ موتور گرفته تا نوع مواد مصرفی در سیم برش یا دیسک برش و لقمه ساب با دیگر ماشینها متفاوت هستند. از جمله این سنگهای سخت می توان از گرانیت، گابرو، دیوریت یا سینیت ها نام برد.
ب) سنگ نرم : مابقی سنگ های موجود در بازارها همانند مرمریت، تراورتن، مرمر، چینی و لایم استون را می توان با دستگاه های برش سنگ نرم فرآوری کرد، چرا که این دستگاه ها از نظر فنی برای فرآوری سنگهای نرم طراحی شده است.
الف) سنگ سخت : همانطور که از اسم آنها پیداست این سنگها به این راحتی برش و ساب نمی خورند و به سادگی براق نمی شوند. به همین دلیل باید در فرآوری آنها از ماشین آلات و دستگاههایی مخصوص استفاده شود. این دستگاهها از دورِ موتور گرفته تا نوع مواد مصرفی در سیم برش یا دیسک برش و لقمه ساب با دیگر ماشینها متفاوت هستند. از جمله این سنگهای سخت می توان از گرانیت، گابرو، دیوریت یا سینیت ها نام برد.
ب) سنگ نرم : مابقی سنگ های موجود در بازارها همانند مرمریت، تراورتن، مرمر، چینی و لایم استون را می توان با دستگاه های برش سنگ نرم فرآوری کرد، چرا که این دستگاه ها از نظر فنی برای فرآوری سنگهای نرم طراحی شده است.
تقسیم بندی سنگ ساختمانی در عرف رایج سنگ های پلاک
این تقسیم بندی که رایج ترین و مهمترین تقسیم بندی در بازار انواع سنگ ساختمانی فرآوری شده است بیش از هر تقسیم بندی دیگری مورد استفاده است و به همین دلیل بیشتر مدنظر ماست. از این نقطه نظر سنگها به پنج دسته کلی گرانیت، مرمر، چینی، تراورتن ومرمریت تقسیم بندی می شوند، البته انواع دیگری همانند ترااُنیکس ولایم استون هم می تواند جزء این تقسیم بندیها باشد که ما به دو دلیل آنها را از این پنج دسته جدا کرده ایم اما بعداً به آنها نیز خواهیم پرداخت. دلیل اول این که مثلاَ ترااُنیکس؛ ترکیبی از تراورتن و مرمر است و شخصیت مستقلی ندارد همین طور لایم استون. دلیل دوم اینکه نسبت فراوانی این سنگها در مقایسه با سنگ ساختمانی اصلی بسیار ناچیز است.
